Herdenkingstoespraak door Dr. Bülow
Event ID: 667
05 mei 1918
Source ID: 55
“Herdenkingsrede van de heer Dr. Bülow tijdens de rouwdienst in het gymnasium van Schweidnitz
Geachte aanwezigen!
We bevinden ons nu in een enorm belangrijke, misschien wel de belangrijkste, maar ook een van de moeilijkste periodes in de geschiedenis van ons volk, een periode waarin het zwaard, waarover Jezus van Nazareth sprak tegen Maria, zijn moeder, door de harten van duizenden en duizenden Duitse moeders is gegaan, en waarin een zee van tranen uit de ogen van echtgenotes, bruiden, zussen, vaders, broers en vrienden van onze gesneuvelde helden stroomt. In deze uiterst ernstige tijd zijn we vandaag hier in de aula van ons eerbiedwaardige gymnasium bijeengekomen voor een waardige, plechtige herdenking die ons allen diep in ons hart raakt. En onze plechtige en weemoedige stemming wordt nog versterkt door de gedachte dat degene aan wie de herdenkingsdienst van vandaag is gewijd, onze gesneuvelde vliegerheld en koning in het rijk der lucht, ritmeester von Richthofen, is, die zeventien jaar geleden als kleine, vrolijke zesdeklasser vaak in deze zaal verbleef. En ook al behoorde hij er maar één jaar toe, voordat hij als cadet naar Wahlstatt ging om de officiersopleiding te volgen, waarna hij in het leger trad, toch zal onze aloude beroemde scholengemeenschap hem altijd blijven gedenken; met trots en weemoed graveert zij zijn naam als een van haar beste zonen in haar annalen, naast de vele namen van bekwame en belangrijke mannen die uit haar voortkwamen. Ook de dichter van de zojuist voorgedragen verzen, Dr. Glaser, behoort tot deze vroegere leerlingen. En ook al is hij niet hier in Schweidnitz geboren, toch ziet onze oude balkonstad in Manfred von Richthofen een van haar kinderen, zoals hij zelf aangeeft in zijn bekende boek “Der rote Kampfflieger” (De rode gevechtsvlieger). En in zijn condoleancebetuiging aan de moeder van de held noemt de plaatselijke magistraat op twee plaatsen uitdrukkelijk Schweidnitz als de geboortestad van de grote piloot, die zich een bijzondere eer bewaart ter nagedachtenis aan de dierbare overledene.
En inderdaad was hij hier eigenlijk thuis; hier staat het huis van zijn vader, waar hij herhaaldelijk en graag op bezoek kwam. Welke eerbetuigingen en eerbewijzen kreeg hij van onze burgers toen hij vorig jaar hierheen vloog in zijn wereldberoemde rode vliegtuig! Hoe juichte vooral onze jeugd hem toe, die met vurige enthousiasme en bewondering naar hem opkeek. En wanneer onze lieve leerlingen voortaan de sage van Achilles horen, de prachtige favoriete held van de oude Hellenen, die een kort, roemrijk leven verkoos boven een lang, werkeloos bestaan, of wanneer ze luisteren naar het lied van Siegfried, de stralende Germaanse held, , die in de bloei van zijn jeugd en schoonheid door een moordend zwaard omkwam, dan rijst voor hun geest als derde lichtfiguur onze eigen vliegerheld, onze Manfred von Richthofen, op! Achilles en Siegfried, aan beiden lijkt hij in zijn korte, maar schitterende heldenloopbaan. Vandaag veertien dagen geleden, op Jubilate-zondag, trof hem de verraderlijke, genadeloze dood in de strijd, en drie dagen geleden, op 2 mei, zou hij pas de cirkel van zesentwintig levensjaren hebben voltooid. Eind mei zal het drie jaar geleden zijn dat de toenmalige luitenant van de ulanen bij de luchtmacht kwam. En in deze korte periode van twee jaar en elf maanden heeft hij de ene succes na de andere behaald en is hij uitgegroeid tot de eerste en populairste vliegheld van Duitsland, ja zelfs tot de eerste vlieger ter wereld, wiens borst versierd was met de hoogste onderscheidingen. De commandant van de luchtmacht, generaal von Hoeppner, noemt hem in zijn condoleancebericht “de beste, de leider van de jachtvliegers”. Hindenburg zegt over hem: “Als meester van de Duitse luchtmacht, als voorbeeld voor elke Duitse man, zal hij voortleven in het geheugen van het Duitse volk”, en Ludendorff noemt hem “de belichaming van de Duitse aanvalskracht”. Met bewondering, maar ook met angst heeft heel Duitsland, en wij hier in Schweidnitz in het bijzonder, zijn daadkrachtige en succesvolle heldenloopbaan gevolgd.
De gevoelens die ons allen bezielden, werden het best verwoord door onze keizerin in haar condoleancebrief aan de ouders, waarin ze zegt: “Zo vaak, bij elk bericht over een overwinning van uw zoon, heb ik gevreesd voor zijn leven, dat hij aan de koning en het vaderland had gewijd.” Hij was tachtig keer de winnaar in luchtgevechten, op dit moeilijkste en gevaarlijkste slagveld, en overtreft daarmee veruit de twee grootste en beroemdste Duitse gevechtspiloten vóór hem, Boelcke en Immelmann! Nadat hij beiden had overtroffen en onbetwist aan de top van de Duitse gevechtspiloten stond, had hij zich weliswaar meer kunnen inhouden en sparen.
Niemand zou hem dat kwalijk hebben genomen, ja, velen, misschien wel wij allemaal hier, hoopten en wensten dat, vooral omdat onze onwaardige vijanden herhaaldelijk hoge prijzen op zijn hoofd hadden gezet. Maar zijn rusteloze daadkracht en zijn onverzettelijke heldhaftigheid lieten dit niet toe. Het was geen ijdelheid die hem dreef, maar dat onveranderlijke, eenvoudige, vanzelfsprekende plichtsbesef dat in de borst van alle grote mannen van Pruisen leefde en werkte, en waaraan Pruisen en Duitsland in de eerste plaats hun huidige grootheid te danken hebben. Zo verliep zijn jonge leven in de voetsporen en in de geest van de grote Frederik, Bismarck, Moltke, Willem I en onze huidige keizer, mannen wier leven wordt gekenmerkt door het prachtige Romeinse motto: “Patriae inserviendo consumor” – “Ik verbruik mijzelf in dienst van mijn vaderland.”
Het belang en de belangrijkste verdienste van de tachtig luchtoverwinningen van Richthofen ligt niet alleen in het hoge aantal verslagen tegenstanders en vernietigde vijandelijke vliegtuigen op zich, hoe pijnlijk en smartelijk hun verlies ook mag zijn voor onze vijanden, maar vooral in het voorbeeld en het rolmodel dat hij zijn kameraden van het luchtkorps gaf en waardoor hij hen onweerstaanbaar tot navolging aanzette. Als ons leger nu in de oorlog de heerschappij in de lucht behoudt, is dat voor een niet onaanzienlijk deel te danken aan Richthofen. En hoe belangrijk, ja
doorslaggevend, de beheersing van de lucht in de moderne oorlogsvoering is, weten we allemaal. Onze Richthofen verdient dan ook een volwaardig aandeel in de roem die de voorhoofd van onze veldheren en overwinnaars siert. Maar even groot, ja misschien nog groter, belangrijker en blijvender dan de oorlogszuchtige overwinningen en roemrijke daden van onze held is de enorme impuls die hij aan de hele luchtvaart heeft gegeven. Hij heeft door zijn daden bewezen hoe veilig en relatief ongevaarlijk het vliegtuig zelfs onder de moeilijkste omstandigheden te besturen is, hoe trefzeker de door mensenhanden bestuurde “zweefvliegtuig van de lucht” zijn banen trekt. Daarin ligt het grote, onvergankelijke van de korte, maar succesvolle vliegcarrière van Richthofen. In die zin noemt de krant “Die Ostschweiz” hem een pionier op het gebied van de luchtvaart, dit nieuwe, geweldige gebied van de menselijke cultuur, en plaatst hem naast Zeppelin. De zegenrijke gevolgen van het werk van beide mannen voor het luchtverkeer zullen pas in vredestijd duidelijk worden. Niet onvermeld mag blijven dat onze held kort voor zijn dood, alsof hij die had voorzien, een kort compendium over luchtgevechten heeft geschreven. Daarin heeft hij zijn rijke ervaringen in de luchtoorlog systematisch weergegeven en zijn kameraden, leerlingen en opvolgers een schat aan lessen nagelaten als een onschatbare erfenis.
Wat het beeld van de persoonlijkheid van Manfred von Richthofen bijzonder aantrekkelijk maakt, zijn de twee deugden van eenvoud en bescheidenheid die deze roemrijke, gevreesde luchtvechter sierden. Deze eigenschappen werden door iedereen die persoonlijk met hem in contact kwam geprezen; ze komen ook naar voren in zijn boek “Der rote Kampfflieger” (De rode gevechtsvlieger), dat tegelijkertijd blijk geeft van een uitgesproken talent voor technische, levendige beschrijvingen. Ook onze keizerin schreef over Manfred aan zijn ouders: “Ik zie uw zoon nog voor me in zijn bescheidenheid en met zijn eenvoudige beschrijvingen, toen ik in mei vorig jaar het genoegen had hem te mogen begroeten.” De jeugdige, prachtige held en mens is niet meer. Hij, de nobele, ridderlijke strijder, stierf ongeslagen. Dit feit lijkt vast te staan, hoewel zijn dood verder gehuld is in een raadselachtige duisternis, een duisternis die we waarschijnlijk nooit volledig zullen kunnen verhelderen en ook niet willen verhelderen. Zijn Siegfried-figuur slaapt nu in vijandige aarde de eeuwige slaap. Groot en oprecht was het verdriet hier, net als in heel Duitsland, toen het nieuws van zijn heldendood bekend werd. Hartelijke, eerbiedige en opbeurende condoleances kwamen van alle kanten, van de hoogste en belangrijkste persoonlijkheden van ons volk, bij zijn ouders binnen.
Misschien kan dit algemene rouwgevoel van het hele Duitse volk hun diepe, gerechtvaardigde pijn enigszins verzachten. Troost biedt ook de eenvoudige, vrome wijsheid die Manfred zelf in zijn boek heeft uitgedrukt met de woorden: “Niets gebeurt zonder Gods voorzienigheid. Dat is een troost die men zich in deze oorlog zo vaak moet voorhouden.” Bovendien moet ook zijn familie en ons allen troost bieden de gedachte dat zijn daden en verdiensten onvergankelijk zijn en onvergetelijk zullen blijven. Zolang de herinnering aan deze grote en verschrikkelijke oorlog in ons volk voortleeft, zal men ook dankbaar blijven denken aan de grootste vliegheld van Duitsland, onze Manfred von Richthofen! Zijn daden en zijn voorbeeld zullen echter blijven voortleven, vooral bij de Duitse jeugd. En zolang zijn heldhaftige geest, de geest van moedige durf, trouwe plichtsbetrachting en toegewijde opofferingsgezindheid de harten van onze jeugd bezielt en meesleept, zal Duitsland niet ten onder gaan!
We hebben dus alle reden om te rouwen om onze Manfred von Richthofen, maar we willen hem niet betreuren, die in de bloei van zijn leven en op het hoogtepunt van zijn roem van ons is heengegaan. Wie God liefheeft, laat hij sterven in jeugd en geluk! Laten we denken en voelen zoals Alfred Wlotzka in zijn gedicht “Ikaros-Richthofen” met de volgende woorden uitdrukt: Held Richthofen dood! – Hij die het mooist brandde, De ster steeg naar de sterrenhemel waar hij vandaan kwam! Zijn dood een verlies? – Te vroeg voor hem? O, nee! Zijn gloed kondigt zulke heldendaden aan, die in de verspreiding gigantische helden voortbrengt! Heil Richthofen, heil aan jou! Heil aan je vaderland!” En zo roep ik tot slot zijn geest toe: Vaarwel, dappere en grote held, goede en edele mens! We zullen je niet vergeten! De tegenstander van
de rechtvaardigen blijft voor eeuwig! Amen.”
Comments (0)