“Mijn broer was nog geen acht dagen op vakantie toen ik het telegrafische bericht ontving: ”Lothar gewond, niet levensbedreigend.” Meer niet. Nader onderzoek wees uit dat hij weer eens behoorlijk roekeloos was geweest. Hij vloog samen met Allmenröder tegen de vijand. Laag bij de grond, vrij ver daarboven, zag hij een Engelsman alleen rondkruipen. Dit zijn het soort vijandelijke infanterievliegtuigen waar onze troepen bijzonder veel last van hebben. In ieder geval zijn ze erg verontrustend. Of ze echt iets bereiken met hun lage rondkruipen is maar zeer de vraag. Mijn broer was ongeveer tweeduizend meter hoog, de Engelsman duizend. Hij botst er tegenaan, begint te duiken en is binnen een paar seconden bij hem. De Engelsman ging het gevecht liever uit de weg en verdween ook in een duikvlucht de diepte in. Mijn broer, niet lui, volgde. Het maakt niet uit of hij daar is of bij ons. Slechts één gedachte: hij moet naar beneden. Dat is natuurlijk het juiste om te doen. Ik doe het ook af en toe. Maar als mijn broer het niet minstens één keer op elke vlucht heeft gedaan, is de hele onderneming niet leuk voor hem. Alleen als hij heel dicht bij de grond is, kan hij hem goed raken en [164]de boel overhoop schieten. De Engelsman stort verticaal op de grond. Er blijft niet veel van over. Na zo’n gevecht, vooral op lage hoogte, als je zo vaak hebt gedraaid en gedraaid, soms naar rechts en soms naar links vliegend, heeft de gewone sterveling geen idee waar hij is. Het was nog steeds een beetje heiig die dag, dus het weer was bijzonder ongunstig. Hij oriënteerde zich snel en besefte nu pas dat hij een heel eind achter de frontlinie lag. Hij bevond zich achter de Vimy Heights. De Vimy Heights zijn ongeveer honderd meter hoger dan het andere gebied. Mijn broer was achter deze Vimy Heights verdwenen – dat is tenminste wat de waarnemers vanaf de grond beweren. Naar huis vliegen totdat je je eigen positie bereikt, is niet een van de prettigst denkbare gevoelens. Je kunt niets doen om te voorkomen dat de vijand op je schiet. Ze raken je zelden. Mijn broer naderde de linie. Op zo’n lage hoogte kun je elk schot horen, het klinkt als kastanjes die in het vuur knappen als de eenzame infanterist schiet. Toen – ineens voelde hij een klap, geraakt worden. Hij realiseerde zich dat. Hij is een van die mensen die hun eigen bloed niet kunnen zien. Bij een ander [165]maakt het geen indruk op hem; in ieder geval minder. Maar zijn eigen bloed stoort hem. Hij voelt het warm langs zijn rechterbeen lopen en tegelijkertijd een pijn in zijn heup. Beneden wordt nog steeds gebonsd. Dus hij is nog steeds daar. Eindelijk stopt het zo zachtjes en is hij over onze voorkant heen. Maar nu moet hij opschieten, want zijn kracht is zichtbaar aan het afnemen. Dan ziet hij een bos, daarnaast een weiland. Dus gaat hij naar het weiland. Hij haalt snel de ontsteking eruit, de motor stopt, en op hetzelfde moment is zijn kracht weg en is hij zijn zintuigen kwijt. Hij zat nu helemaal alleen in zijn vliegtuig, dus een tweede persoon kon hem niet helpen. Hoe hij op aarde is gekomen is eigenlijk een wonder. Want geen enkel vliegtuig stijgt op en landt uit zichzelf. Dit wordt alleen gezegd van een oude duif in Keulen, die door een monteur wordt klaargemaakt om op te stijgen en uit zichzelf wegvliegt net als de piloot gaat zitten, uit zichzelf een bocht maakt en na vijf minuten weer landt. Veel mannen beweren dit gezien te hebben. Ik heb het niet gezien – maar ik ben er heilig van overtuigd dat het waar is. Mijn broer had in ieder geval niet zo’n duif die uit zichzelf landde, maar hij bezeerde zichzelf niet toen hij de grond raakte. Pas in het [166]militair hospitaal kwam hij weer bij zinnen. Hij werd naar Douai vervoerd. Het is een heel vreemd gevoel voor een broeder om de ander betrokken te zien in een gevecht met een Engelsman. Ik zag bijvoorbeeld eens hoe Lothar achter het eskader hing en werd aangevallen door een Engelsman. Het zou voor hem gemakkelijk zijn geweest om te weigeren te vechten. Hij hoefde alleen maar in de diepte te verdwijnen. Maar nee, dat doet hij niet! De gedachte lijkt niet bij hem op te komen. Hij weet niet hoe hij moet ontsnappen. Gelukkig had ik dit gezien en lette ik goed op. Toen zag ik hoe de Engelsman, die boven hem zat, op hem bleef duwen en schieten. Mijn broer probeerde zijn hoogte te bereiken, of er nu op hem geschoten werd of niet. Toen, plotseling, sloeg het vliegtuig om en het roodgeverfde vliegtuig stortte verticaal neer en draaide zich om. Geen opzettelijke beweging, maar een regelrechte crash. Dit is niet het beste gevoel voor de kijkende broeder. Maar ik moest er zo voorzichtig aan wennen, omdat mijn broer het als trucje gebruikte.

Toen hij zich realiseerde dat de Engelsman boven hem was, merkte hij dat er op hem geschoten werd. De Engelsman volgde, mijn broer ving zichzelf op en vloog over hem heen terwijl hij omkeek. Het vijandelijke vliegtuig kon niet zo snel [167]weer overeind komen en tot bezinning komen, mijn broer hijgde in zijn nek, en even later sloegen de vlammen uit. Dan valt er niets meer te redden, het vliegtuig stort neer en verbrandt. Ik stond eens op de grond naast een benzinetank waar honderd liter tegelijk ontplofte en verbrandde. Ik kon er geen tien stappen vandaan staan, zo heet had ik het. En nu moet je je voorstellen dat een tank van vele vijftig liter een paar centimeter voor je neus ontploft en dat de schroefwind alle sintels in je gezicht blaast. Ik denk dat je eerst bewusteloos raakt, en dat is de snelste manier. Maar tekenen en wonderen gebeuren van tijd tot tijd. Ik zag bijvoorbeeld eens een Engels vliegtuig in vlammen opgaan. De vlammen sloegen pas uit op een hoogte van vijfhonderd meter. Het vliegtuig stond in brand. Toen we naar huis vlogen, hoorden we dat een van de inzittenden van vijftig meter hoogte naar buiten was gesprongen. Het was de waarnemer. Vijftig meter hoog! Je moet aan de hoogte denken. De hoogste kerktoren van Berlijn is binnen handbereik. Spring gewoon naar beneden vanaf de top van die toren! Ik vraag me af hoe je beneden zou komen! De meeste mensen zouden hun nek breken als ze van de tussenverdieping zouden springen [168]. Hoe dan ook, deze goede “Franz” sprong uit zijn brandende vliegtuig vanaf een hoogte van vijftig meter, dat al minstens een minuut in brand stond, en hij brak alleen zijn onderbeen. Hij legde zelfs verklaringen af direct nadat dit alles met hem was gebeurd, dus zijn mentale toestand had er niet eens onder geleden. Een andere keer schoot ik een Engelsman neer. De piloot werd dodelijk in zijn hoofd geschoten en het vliegtuig stortte roerloos, verticaal, zonder te vangen, van drieduizend meter hoogte de grond in. Het was een hele tijd later dat ik er achteraan kwam glijden en beneden niets anders zag dan een verlaten hoop. Tot mijn verbazing hoorde ik dat de waarnemer alleen een schedelfractuur had en dat zijn toestand niet levensbedreigend was. Een mens moet geluk hebben. Opnieuw schoot Boelcke een Nieuport neer. Ik heb het zelf gezien. Het vliegtuig stortte neer als een steen. We gingen erheen en vonden het vliegtuig half begraven in de klei. De inzittende, een gevechtspiloot, was bewusteloos geraakt door een schot in zijn maag en had alleen een arm ontwricht toen hij de grond raakte. Hij stierf niet. Aan de andere kant had ik een andere ervaring waarbij een goede vriend van mij [169]met een wiel in een carneoolgat landde. Het vliegtuig had helemaal geen snelheid en draaide heel langzaam ondersteboven, bedacht naar welke kant het moest kantelen, viel op zijn rug – en de arme kerel had zijn nek gebroken. * Mijn broer Lothar is luitenant bij de Fourth Dragoons, zat voor de oorlog op de oorlogsschool, werd meteen in het begin officier en begon, net als ik, de oorlog als cavalerist. Ik weet niet welke heldendaden hij daar heeft verricht, want hij praat nooit over zichzelf. Ik kreeg alleen het volgende verhaal te horen: Het was de winter van 1914, zijn regiment was op de Warta, de Russen aan de andere kant. Niemand wist of ze zich verplaatsten of bleven. De oevers waren gedeeltelijk bevroren, dus het was moeilijk om er overheen te rijden. Natuurlijk waren er geen bruggen, de Russen hadden ze afgebroken. Dus mijn broer zwom er doorheen, realiseerde zich waar de Russen waren en zwom terug. Dit alles in de strenge Russische winter met zoveel graden onder nul. Zijn kleren bevroren na een paar minuten en daaronder, beweerde hij, was het echt warm. Zo fietste hij de hele dag tot hij ’s avonds zijn verblijf bereikte. Hij werd niet verkouden. [170]In de winter van 1915 begon hij op mijn aandringen met vliegen en werd, net als ik, waarnemer. Pas een jaar later werd hij vliegtuigpiloot. De school als waarnemer is zeker niet slecht, vooral niet voor een gevechtspiloot. Hij deed zijn derde examen in maart 1917 en kwam meteen bij mijn gevechtssquadron. Hij was nog een zeer, zeer jonge en argeloze vliegtuigpiloot die niet nadacht over looping en dergelijke grappen, maar tevreden was als hij goed kon landen en opstijgen. Na veertien dagen nam ik hem voor het eerst mee naar de vijand en vroeg hem dicht achter me te vliegen om het van dichtbij te kunnen zien. Na de derde vlucht met hem zag ik hem plotseling van me wegbreken en ook op een Engelsman neerduiken en hem doden.

Mijn hart maakte een vreugdesprongetje toen ik dit zag. Het bewees me weer eens hoe weinig schieten een kunst is. Het is gewoon de persoonlijkheid of, om het anders te zeggen, het grit van de persoon in kwestie dat de truc doet. Ik ben dus geen Pégoud, en dat wil ik ook niet zijn, ik ben gewoon een soldaat die mijn plicht doet. Vier weken later had mijn broer al twintig Engelsen neergeschoten. Dit is waarschijnlijk uniek in de hele luchtvaart, dat een vliegtuigpiloot de eerste vijand veertien dagen na zijn [171]derde examen heeft neergeschoten en twintig vijanden vier weken na de eerste. Zijn tweeëntwintigste tegenstander was de beroemde Captain Ball, verreweg de beste Engelse vliegenier. Een paar maanden geleden had ik het al opgenomen tegen majoor Hawker, die toen net zo beroemd was. Ik was vooral blij dat het nu mijn broer was die het opnam tegen de tweede kampioen van Engeland. Captain Ball vloog met een driedekker en ontmoette mijn broer één voor één vooraan. Ieder probeerde de ander in te halen. Niemand gaf zich gewonnen. Het bleef een korte ontmoeting. Steeds naar elkaar toe vliegend. Het lukte de een nooit om achter de ander te komen. Dan plotseling, in het korte moment van naar elkaar toe vliegen, besloten ze allebei een paar welgemikte schoten af te vuren. Beiden vliegen naar elkaar toe. Beiden schieten. Ze hebben allebei een motor voor zich. De kans dat ze elkaar raken is erg klein, de snelheid twee keer zo hoog als normaal. Het is eigenlijk onwaarschijnlijk dat ze elkaar raken. Mijn broer, die iets lager zat, had zijn machine overmeesterd en rolde om, verloor zijn evenwicht en zijn machine werd voor een paar momenten stuurloos. Hij ving het snel weer op, maar ontdekte dat zijn tegenstander beide benzinetanks had opgeblazen [172]. Landen dus! Snel de ontsteking uitzetten, anders zou het vliegtuig verbranden. Maar de volgende gedachte was: Waar is mijn tegenstander? Op het moment dat hij omrolde, had hij zijn tegenstander ook zien steigeren en omrollen. Hij kon dus niet ver van hem vandaan zijn. De gedachte overheerste: Is hij boven me of onder me? Hij was niet langer boven hem, maar hij zag het driedekker vliegtuig onder hem voortdurend omrollen en nog lager duiken. Hij tuimelde en tuimelde, zonder zichzelf te vangen, helemaal naar de grond. Daar stortte het neer. Het was op ons grondgebied. Beide tegenstanders hadden elkaar geraakt met hun vaste machinegeweren in het korte moment van de ontmoeting. De twee benzinetanks van mijn broer werden aan flarden geschoten en op hetzelfde moment werd kapitein Ball in het hoofd geschoten. Hij had wat foto’s en krantenknipsels bij zich van zijn thuisprovincie, waar hij veel gevierd werd. Hij leek kort daarvoor op vakantie te zijn geweest. In de tijd van Boelcke had kapitein Ball zesendertig Duitse machines vernietigd. Ook hij had een meester gevonden. Of was het toeval dat een groot man als hij ook de normale heldendood moest sterven? Captain Ball was zeker de leider van het anti-Richthofen eskader, en ik denk dat de Engelsman het nu liever opgeeft om te proberen [173]mij te vangen. We zouden dat jammer vinden, want het zou ons beroven van vele mooie gelegenheden om de Engelsen te pakken te krijgen. Als mijn broer niet gewond was geraakt op 5 mei, geloof ik dat hij na mijn terugkeer van verlof ook met tweeënvijftig man op verlof gestuurd zou zijn.”

“Gedächtnisrede von Herrn Studienrat Dr. Bülow bei der Trauerfeier im Gymnasium zu Schweidnitz

Hochverehrte Anwesende!
Eine gewaltig große, vielleicht die größte, aber auch eine der schwersten Zeiten der Geschichte unseres Volkes ist die, in der wir jetzt stehen, eine Zeit, in der das Schwert, von dem Jesus von Nazareth zu Maria, seiner Mutter, sprach, durch die Herzen von Tausenden und aber  Tausenden deutscher Mütter hindurchdrang, und in der ein Meer von Tränen aus den Augen der Gattinnen, Bräute, Schwestern, Väter, Brüder und Freunde unserer gefallenen Helden geflossen ist. In dieser tiefernsten Zeit haben wir uns heute hier in der Aula unseres altehrwürdigen Gymnasiums zu einer würdigen, weihevollen, uns alle im Innersten tiefergreifenden Gedächtnisfeier versammelt. Und unsere weihe- und wehmutsvolle Stimmung wird noch gesteigert durch den Gedanken daran, daß der, dem die heutige Trauergedenkfeier gilt, unser gefallener  Fliegerheld und König im Reich der Lüfte, Rittmeister von Richthofen, ist, der vor siebzehn Jahren als kleiner, fröhlicher Sextaner oft in diesem Saale weilte. Und wenn er ihr auch nur ein Jahr angehörte, ehe er als Kadett nach Wahlstatt auf die Offizierbildungsanstalt ging, von der er dann ins Heer trat, so wird doch unsere altberühmte Gelehrtenschule stets seiner gedenken; sie gräbt mit Stolz und Wehmut seinen Namen als den eines der besten ihrer Söhne in ihre Annalen ein neben den vielen Namen tüchtiger und bedeutender Männer, die aus ihr hervorgingen. Auch der Dichter der soeben vorgetragenen Verse, Dr. Glaser, gehört zu diesen früheren Schülern. Und wenn er auch hier in Schweidnitz nicht geboren wurde, so sieht doch unsere alte Balkonenstadt in Manfred von Richthofen eines ihrer Kinder, wie er selbst in seinem bekannten Buche „Der rote Kampfflieger“ angibt. Und in seiner Beileidskundgebung an die Mutter des Helden nennt der hiesige Magistrat ausdrücklich an zwei Stellen Schweidnitz des großen Fliegers Heimatstadt, die sich eine besondere Ehrung zum Andenken an den teuren Toten vorbehalte.

Und in der Tat war er hier eigentlich zu Hause; hier steht sein Vaterhaus, in dem er wiederholt und gern zu Besuch weilte. Welche Huldigungen und Ehrungen wurden ihm von unserer Bürgerschaft zuteil, als er im vorigen Jahre auf seinem weltberühmten roten Flugzeug hierher geflogen kam! Wie hat ihm besonders unsere Jugend zugejubelt, die zu ihm mit glühender Begeisterung und Bewunderung aufblickte. Und wenn fortan unsere lieben Schüler die Sage von Achilles vernehmen, dem herrlichen Lieblingsheros der alten Hellenen, der ein kurzes,  ruhmvolles Leben einem langen, tatenlosen Dasein vorzog, oder wenn sie dem Sang von Siegfried, dem strahlenden Germanenheden, lauschen, der in der Blüte der Jugend und Schönheit dem Mordstahl erlag, dann steigt vor ihrem Geiste als dritte Lichtgestalt unser heimatlicher Fliegerheros, unser Manfred von Richthofen, auf! Achilles und Siegfried, beiden gleicht er in seiner kurzen, aber glänzenden Heldenlaufbahn. Heute vor vierzehn Tagen, am Sonntag Jubilate, entraffte ihn der tückische, erbarmungslose Schlachtentod, und vor drei Tagen, am 2. Mai, hätte er erst den Kreislauf von sechsundzwanzig Lebensjahren vollendet. End Ende Mai erst werden drei Jahre vergangen sein, seitdem der damalige Ulanenleutnant in die Fliegertruppe eintrat. Und in dieser kurzen Spanne von zwei Jahren elf Monaten hat er Erfolg an Erfolg gereiht und sich zum ersten und populärsten Fliegerhelden Deutschlands, ja zum ersten Flieger der Welt emporgeschwungen, dessen Brust die höchsten Ordensauszeichnungen schmückten. Der Kommandeur der Luftstreitkräfte, General von Hoeppner, nennt ihn in seiner Beileidsdrahtung „den Besten, den Führer der Jagdflieger“. Hindenburg sagt von ihm: „Als Meister der deutschen Fliegerwaffe, als Vorbild für jeden deutschen Mann, wird er im Gedächtnis des deutschen Volkes fortleben“, und Ludendorff nennt ihn „die Verkörperung deutschen Angriffsgeistes“. Mit Bewunderung, aber auch mit Bangen hat ganz Deutschland, haben insbesondere wir hier in Schweidnitz seine tatenfrohe und erfolgreiche Heldenlaufbahn verfolgt. Den Gefühlen, die uns alle beseelten, hat am besten unsere Kaiserin in ihrer Beileidsdrahtung an die Eltern Ausdruck verliehen, wenn sie sagt: „So oftmals bei jeder Nachricht von einem Siege Ihres Sohnes habe ich um sein Leben gezittert, welches er dem König und Vaterland geweiht hatte.“ Achtzigmal war er Sieger im Luftkampf, auf diesem schwierigsten und gefährlichsten Schlachtgefilde, und überstrahlt so bei weitem die beiden größten und berühmtesten deutschen Kampfflieger vor ihm, Boelcke und Immelmann! Wohl hätte er, nachdem er beide übertroffen und unbestritten an der Spitze der deutschen Kampfflieger stand, sich mehr zurückhalten und schonen können.
Niemand hätte ihm das verargt, ja viele, vielleicht wir alle hier, hofften und wünschten es, zumal von unseren unedlen Feinden wiederholt hohe Preise auf seinen Kopf gesetzt worden waren. Aber sein rastloser Tatendrang und sein unbeugsamer Heldenmut ließen dies nicht zu. Nicht war es eitle Ruhmsucht, die ihn trieb, sondern jenes unwandelbare, schlichte, selbstverständliche Pflichtgefühl, das in der Brust aller großen Männer Preußens gelebt und gewirkt hat, und dem Preußen und Deutschland vornehmlich ihre jetzige Größe verdanken. So verlief sein junges Leben in den Bahnen und im Geiste des großen Friedrich, Bismarcks, Moltkes, Wilhelms I. und unseres jetzigen Kaisers, Männer, über deren Leben als Leitspruch das herrliche Römerwort steht:,,Patriae inserviendo consumor.“ – „Ich zehre mich auf uim Dienste meines Vaterlandes.“

Die Bedeutung und das Hauptverdienst der achtzig Luftsiege Richthofens nun liegt nicht nur in der hohen Zahl der besiegten Gegner und zerstörten feindlichen Flugzeuge an sich, so peinlich und schmerzlich ihr Verlust auch für unsere Feinde sein mag, sondern vor allem in dem  Beispiel und Vorbild, das er seinen Kameraden vom Fliegerkorps gab, und durch das er sie unwiderstehlich zur Nacheiferung fortriß. Wenn unser Heer jetzt im Kriege die Herrschaft in der Luft behauptet, so ist dies zum nicht geringen Teile Richthofens Verdienst. Und wie wichtig, ja
ausschlaggebend, in der modernen Kriegführung die Beherrschung der Luft ist, wissen wir ja alle. So gebührt auch unserem Richthofen ein voller Anteil an dem Ruhmeskranze, der die Stirn unserer Schlachtenführer und Schlachtensieger ziert. Aber ebenso groß, ja vielleicht noch größer, wichtiger und bleibender als die kriegerischen Sieges- und Ruhmestaten unseres Helden ist die gewaltige Förderung, die er dem gesamten Flugwesen brachte. Er hat durch die Tat bewiesen, wie sicher und verhältnismäßig gefahrlos auch unter den schwierigsten Verhältnissen das Flugzeug sich handhaben läßt, wie zielsicher der von Menschenhand gelenkte „Segler der Lüfte“ seine Bahnen zieht. Darin liegt das Große, Unvergängliche der kurzen, aber erfolgreichen Fliegerlaufbahn Richthofens. In diesem Sinne nennt ihn die Zeitung „Die Ostschweiz“ einen Pionier auf dem Gebiete des Flugwesens, diesem neuen, gewaltigen Gebiete menschlicher Kultur, und stellt ihn neben Zeppelin. Die segensreichen Folgen des Wirkens beider Männer für den Luftverkehr werden erst in Friedenszeiten hervortreten. Nicht unerwähnt bleiben soll, daß unser Held nicht lange vor seinem Tode, wie wenn er ihn vorausgeahnt hätte, ein kurzes Kompendium des Fliegerkampfes verfaßt hat. In ihm hat er seine reichen Erfahrungen im Luftkriege systematisch dargestellt und seinen Kameraden, Schülern und Nachfolgern eine kostbare Fülle von Belehrungen als unschätzbares Vermächtnis hinterlassen.

Was das Bild der Persönlichkeit Manfreds von Richthofen besonders anziehend macht, sind die beiden Tugenden der Schlichtheit und Bescheidenheit, die diesen ruhmbedeckten, furchtbaren Luftkämpfer zierten. Diese Eigenschaften rühmten ihm alle nach, die mit ihm in persönliche Berührung kamen; sie treten auch in seinem Buche „Der rote Kampfflieger” zutage, das zugleich eine ausgesprochene Begabung für fachliche, anschauliche Darstellung zeigt. Auch unsere Kaiserin drahtete über Manfred an seine Eltern: „Ihr Sohn steht mir noch vor Augen in seiner Bescheidenheit und mit seinen schlichten Schilderungen, als ich im Mai vorigen Jahres die Freude hatte, ihn begrüßen zu können.“ Der jugendliche, herrliche Held und Mensch, er ist nicht mehr. Er, der edle, ritterliche Kämpe, starb unbesiegt. Diese Tatsache scheint festzustehen, obwohl sonst ja rätselhaftes Dunkel seinen Tod umhüllt, ein Dunkel, das wir wohl niemals werden völlig aufhellen können und auch nicht aufhellen wollen. Seine Siegfriedgestalt schläft nun in feindlicher Erde den ewigen Schlaf. Groß und echt war die Trauer hier wie in ganz Deutschland, als die Kunde von seinem Heldentode anlangte. Herzliche, ehrende und erhebende Beileidskundgebungen liefen von allen Seiten, von den höchsten und bedeutendsten Persönlichkeiten unseres Volkes bei den Eltern ein. Vielleicht vermag diese all. gemeine Mittrauer des ganzen deutschen Volkes ihren tiefen, gerechten Schmerz etwas zu lindern. Trost gewährt auch die schlichte, fromme Weisheit, die Manfred selbst in seinem Buche mit den Worten ausgesprochen hat: „Nichts geschieht ohne Gottes Fügung. Das ist ein Trost, den man sich in diesem Kriege so oft sagen muß.“ Besonders muß auch ferner seine Angehörigen und uns alle der Gedanke trösten, daß seine Taten und Verdienste unvergänglich sind und unvergessen bleiben werden. Solange in unserem Volkedie Erinnerung an diesen großen und furchtbarsten aller Kriege fortleben wird, solange wird man auch des größten Fliegerhelden Deutschlands dankbar gedenken, unseres Manfred von Richthofen! Seine Taten aber und sein Vorbild werden fortwirken, besonders bei der deutschen Jugend. Und solange sein Heldengeist, der Geist kühnen  Wagemuts, treuer Pflichterfüllung und hingebenden Opfersinnes die Herzen unserer Jugend beseelt und fortreißt, solange wird Deutschland nicht untergehen!

So haben wir denn allen Grund, um unseren Manfred von Richthofen zwar zu trauern; aber wir wollen ihn nicht beklagen, der in der Blüte seiner Jahre und auf dem Gipfel feines Ruhmes von uns ging. Wen Gott liebt, den läßt er in Jugend und Glück sterben! Wir wollen so denken und fühlen, wie es Alfred Wlotzka in seinem Gedicht „Ikaros- Richthofen“ mit folgenden Worten ausspricht: Held Richthofen tot! – Der am herrlichsten flammte, Der Stern stieg zum Sternhimmel, dem er entstammte! Sein Tod ein Verlust? – Gar zu früh ihm zuteil? O, nein! Dessen Glühen solch Leuchttaten melden, Der zeugt im Versprühen gigantische Helden! Heil Richthofen dir! Deinem Vaterland Heil!“ Und so rufe ich denn zum Schlusse seinen Manen zu: Lebe wohl, du tapferer und großer Held, du guter edler Mensch! Wir werden dich nicht vergessen! Der Gegen der
Gerechten bleibt in Ewigkeit! Amen.”

Richthofen-Gedächtnisfeier des Luftflottenvereins in der Aula des Gymnasiums.